Voor u ligt de Programmabegroting 2026-2029, het instrument om vooruit te kijken naar de plannen en uitgaven voor de gemeente Bronckhorst in 2026 en verder. In deze programmabegroting staat een aantal nieuwe plannen zoals bijvoorbeeld investeringen en ambities ten aanzien van scholen en woningbouw. Maar er zijn ook keuzes om plannen te wijzigen en uitgaven te verminderen, omdat de financiële situatie ons daartoe noodzaakt. Voor het goede begrip kijken we in deze inleiding terug naar de afgelopen periode, staan we stil bij de periode die nu voor ons ligt en kijken we vooruit naar wat er nog op ons af komt.

We bouwen aan een dienstbaar, leefbaar en sociaal Bronckhorst

De afgelopen 3,5 jaar werkten we als college aan de uitvoering van het coalitieakkoord, dat in de afgelopen maanden aangevuld werd met het Lente Akkoord. Bij het vertalen van de ambities uit deze akkoorden hadden we te maken met onzekere geopolitieke ontwikkelingen, onzekerheden in de landelijke politiek, toenemende complexiteit van vraagstukken in het fysieke en sociale domein en financiële uitdagingen. We informeerden uw raad hierover al meerdere malen. Toch slaagden we erin om in de afgelopen jaren een aantal mooie programma’s en nieuw beleid neer te zetten en projecten te realiseren.

Zo werkten we in het fysieke domein verder aan de invulling en uitvoering van de omgevingsprogramma’s door onder andere de woon- en een woon-zorgvisie, de Routekaart Energie, het Regionaal Programma Werklocaties en het omgevings- en uitvoeringsprogramma Landelijk Gebied vast te stellen. En gaven we uitvoering aan het beleidskader sociaal domein door ondermeer een vrijwilligers- en mantelzorgbeleid en een cultuurvisie te presenteren, uitvoering te geven aan de programma’s Migratie & Integratie, gezonde leefomgeving en Sportief en Leefbaar Bronckhorst.

Ook zijn we bezig met de herstructurering en ontwikkeling van nieuwe van bedrijventerreinen, plukken we steeds meer de vruchten van het actieve woningbouwbeleid, realiseren we scholen, verduurzamen we sportaccommodaties, zetten ons in op verschillende projecten voor een klimaatrobuuste gemeente en werken we aan de optimalisering van onze dienstverlening.

Dit alles vraagt om een organisatie die in staat is om flexibel en wendbaar in te spelen op de dynamiek in de samenleving en de eisen vanuit het Rijk. We zetten belangrijke stappen in deze ontwikkeling van onze organisatie naar volwaardig partner in het netwerk van de samenleving. Hiervoor is het programma organisatieontwikkeling Vasthouden & Versterken ons kompas.

De financiële situatie door stijgende kosten en de lagere bijdrage vanuit het Rijk maakte dat we de afgelopen jaren kritisch naar onze uitgaven moesten kijken. Bij de Perspectiefnota 2026-2029 'verantwoord ambitieus' keken we vanuit de verschillende disciplines naar de mogelijkheden om uitgaven te verminderen en inkomsten te verhogen, met het streven om de bestaande ambities zoveel mogelijk intact te houden. Het door uw raad geamendeerde besluit over de perspectiefnota van 26 juni 2025 leidde tot de doorvertaling van deze mogelijkheden in bijgaande begroting. We zijn trots op het feit dat, ondanks alle onzekerheden, veel doelen en ambities uit ons coalitieakkoord zijn behaald of worden behaald in dit laatste jaar voor de gemeenteraadsverkiezingen.

We vertellen het realistische verhaal

Doordat we keuzes moesten maken is deze begroting niet een verhaal van nieuwe ambities en grootse plannen. Dat maakt dat u in deze begroting af en toe leest dat we projecten anders aanvliegen of vertragen of kosten verlagen door versobering. Deze begroting laat het realistische verhaal zien. We gaan niet uitgebreid in op alles wat al loopt want dat komt in de jaarstukken 2025, maar richten ons vooral op de ‘nieuwe’ dingen. Dit zijn onze plannen en onze keuzes om onze ambities in stand te houden en te realiseren wat er nodig is, met een sobere financiële inzet.

We geven input voor de komende verkiezingen

Met de inzet van de Algemene reserve realiseren we in 2026 een sluitende begroting, maar dit geldt niet voor het meerjarenbeeld. In de afgelopen twee jaren zijn de mogelijkheden om te bezuinigen met behoud van ambities opgerekt. Zoals we in de perspectiefnota aangaven, is daarom naar verwachting in de toekomst niet elke ambitie meer (met geld) te realiseren. Er moeten voor de lange termijn keuzes gemaakt worden welke ambities we wel en niet voortzetten. Dit wilden we als college niet bij voorbaat doen vlak voor de verkiezingen, maar dat doen we samen met u als raad.

De komende maanden gaan we de raad informeren over wat er speelt, welke projecten en programma’s ingezet worden voor het realiseren van de strategische doelen en wat de maatschappelijke, financiële en juridische effecten zijn wanneer we hierin keuzes maken om te verminderen of te stoppen. Deze input nemen de partijen mee naar de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2026. De onderhandelende partijen zullen deze input bij de coalitievorming gebruiken om verantwoorde keuzes te maken in en tussen ambities. Door hier nu voorbereidend werk voor te leveren, hopen we op een goede doorloop of overdracht na de gemeenteraadsverkiezingen, ondanks alle (financiële) onzekerheden.